COVID-19 Suki fagata ko oti ne fakaaoga ki te fia o pilona tino i te lalolagi, mo te aofaki e faopoopo faeloa i aso takitasi. I fenua kola ne fakatele ei te suki faagata e aunoa mo se fakalavelave, ko mutana a tino pokotia, tino faulu ki fakaimasaki mo tino mate, pela foki mo latou kola ko oti lotou suki e lua kae maua ne te vairasi (virus) pela e poko kae se lasi a fakamaseiga kola e pokotia ei te olaga. I te lavea atu, a fenua kola e seai ne polokalame suki fagata, se mea fakatea e tupu ki ei.
Te COVID-19 se manu e mate ei tino tenei loa koi nofo mo tatou – kae mafai loa o nofo ki se taimi e tai leva – se mea e taua ke mafai tatou o maua a te mea tonu – ona me ko mafai o iloa.
Saolotoga o faipati
I te lasiga, kafai se fenua katoa, e isi ne potukau se fiafia ki te suki fagata kola e se gata fua te suki latou, kae pela foki mo lotou kaaiga. Nisi tino se lago e lasi te faipati – pela mo vaega mea fakasalalau, ko initaneti, ko tala mo maopoopoga tino i fono mo pela foki mo fakaasiga – mea kola e fai latou ki ei, nisi e fakasalalau pogai e se fai ei olotou suki fagata COVID-19 se taumate ko te talitonu, io me ola mai lalo o te fakatomuaga ko te fakamatalaga see, se lava fakamatalaga io me ko te tala loi. Te tonuga ko te salalau o fakamatalaga see, se lave fakamatalaga mo tala tukutaumate ko tumau te na fakapokotia ki olaga kae ka fakamataku ki te mafai o matagaluega o te ola lei i te lalolagi o fakagata te famai ki te fakalasi te sukiga.
Kaia nisi tino ko oti ne fai ke se suki fagata?
“Te suki fagata o te Covid-19 ka aumai ne ia ki au te COVID”
“Ko tino kola ko tai matua loa ko se tau o suki te fagata”
“Te suki fagata o te COVID ka fuli ne ia oku manu o te foitino (DNA)”
“Te suki fagata o te COVID e ulu i loto te tama chip tela ko mafai o iloa tou koga nofo”
“Te suki fagata o te COVID e isi ne kogakano mai te moegatama”
“Kafai au ko oti ne poko ne te COVID-19, ko se manakogina ne au te vaccine”
Sose tino e isi loa sena saolotoga o fakasalalau ona manatu, e gali ma paleni, kae sao loa te faiga. Se tiute o tatou katoa ke filifili me ko manatu – mo fakamatalaga e salalau i lua i te initaneti – e taulia.
Fakatonuga
- Taumafai ko au mea e faitau io me lagona ki te fagata o te COVID-19 ne mea e tonu, kae fakafesili me kaia ne tusi ei pena, io me me se taumafaiga ke fuli tau kiloga.
- E isi aka foki sua tino e lipooti ne ia fakamatalaga foki loa kona? Aasi mafai e tonu, ne website-fakatalitonugina kae ko tala solo e omai foki ei a tala kola ko oti ne lavea ne koe.
- Fai sukesukega ki te koga ne mafua mai ei te tala. Sala ke tai iloa ‘lei ne koe te tino tusi tala, pela me tonu, lasiga o koga e maua mai ei tala kola ‘lei io me ko blog a tino taki tokotasi. Onoono me mafai ne koe o maua ne faitioga ki te mafuaga o te tala kola e se too feitu tasi.
- Aasi ki mea tonu. Tala tonu e lasi loa e fakatalitonu mai ne fakamatalaga tonu, savea mo tala mua, mea tupu foki pena e toe tupu foki kola ne lipooti. Lasiga, e tai lavea lei me i fakamatalaga ne mau fua a tino, io me ne ne mea faite fua.
- Fakaaoga ou lagona. Masaua me kafai e isi se mea e lagona pela ko too faifakatea, se tonu io me tai-faifaktea manafai e tonu, te lasiga e tena loa.