English

Malolooga & Fakamauga o faigamalaga

Kafai e fakaaoga te internet o salasala io me fakatonu tou malolooga mo nisi fakatokatokaga o te faigamalage, te lalolagi i te tonuga ko nofo i mitikao mai mua. Tiga i ei, e uke aka nisi fakamatakuga e olo tasi loa ma na fai – nisi likilikiga ki malolooga mo olomalaga mo nisi kola e masani mo nisi vaegane togi online.

Ko fakamatakuga

  • Te fakaloiloi e mafua mai te togitogi o mea i luga i web pages kola se puipuigina
  • Alaaga vakalele fakaloi:
    1. Kola e fakatonu tau alaaga vakalele kae maua tau tiketi ‘loi, io me togi se tiketi tela se oko mai kia koe.
  • Malolooga fakaloiloi:
    1. Websites mo email ‘loi e ofo mai malolooga mo koga nofo kola seai ne foliga. E manako mai latou ke avatu se aofaki sene muamua, tela se toe maua ne koe.
    2. Fakataufaiga fakaloiloi o fakaloiloi koe me ka togi ne koe tou kau ki ei kae ulu foki ei te malolooga.
  • Sona fakasalalau me i tou fale ka avanoa ia koe e nofo i sua koga, i te faka’paa i luga i social networking io me ko sites kola e maua sala te koga e nofo koe i ei. Nisi kampane taui tupe ma tupu se mea kia koe ko se talia ne latou fakatagi kola e fakamaseigina e tino kaisoa mafai te tino io ia tef ale e galo o malolo kae ne fai ana fakailoaga i luga i social networking sites.

Fakatonu aunoa mo se fakalavelave

  • Masaua me so se malolooga io faigamalaga a kampane seiloa kia koe e mafai o mautinoa mafai e sukesuke ne koe online. Masaua me ia latou ne vaega o te potukau onoono ke faigamalaga e lauiloa tela e ofo mai puipuiga ki mea tau sene mo so se se maliega ki sevesi fai.
  • Kafai e mafai, togi mo te malolooga mo te faigamalaga fakaaoga tau credit card me maua ei se puipuiga faopoopo i loo nisi auala.
  • Faakamolemole fakamau i tou kampane fakatoka malolooga io faigamalaga e fai se togi faopoopo manafai aku ne togi ki te credit card ki taku credit card
  • Aasi fakalua a fakamatalaga katoa pela mo po masina, taimi o vakalele, koga e faimalaga mo tino faimalaga i te malaga koi tuai o fakapatonu te ‘togi, ia koe e mafai loa o toe faopoopo se ‘togi manafai e isi ne fakamafuliga.
  • Fakatoka ke lava lei loa au sene mo te koga e olo ki ei, mea fai mo tino katoa loa kola e olo koutou.
  • Moa loa e tali koe ki emails sona aumai fua mai kampane se iloa ne koe.
  • Kafai e nofo koutou i se koga ‘togi, masaua o sokotaki tonu loa ki te pule o te koga ke mautinoa me tonu. Kafai te napa e se aumai, email o fakamolemole ki ei. Aasi ki nisi mau i te TripAdvisor io me se vaega site penei.
  • Puke te fakatuatusiga katoa o te koga kae sala i luga i te Google maps o aasi te koga e tuu ei kae tonu foki.
  • Koi tuai o ‘togi, fai ke maua se feagaiga e tusi ei a fakanofoga mo manakoga o te ‘togi, vaega ‘togi muamua, fakanofoga o te ‘togi.
  • Koi tuai o faulu fakamatalaga o tau card mo ‘togi i luga ite website, fakapatonu me i te link e ‘puipuigina, i auala e lua konei:
    1. E tau o isi se ata o te loka i te browser window frame, tela e sae mai manafai koe ko taumafai o log in io me fakamau. Ke iloa tonu me i te loka e se tuu i te page.. i te mea nei e iloa ei me se site fakaloiloi.
    2. Te fakatuatusiga o te web e tau o kamata ki te ‘http://’. Te ‘s’ ko te fakatoetoega o te ‘secure’ (puipuigina)
  • A mea kona mai luga e fakaasi mai me i te sokoga i te vasia o koe mo te pule o te website e puipuigina, kae ko te loa e tonu. A koe e tau o fai te mea nei i te aasi fakalei te fakatuatusiga o mo pati e se lotou tusiga kola e fai loa ke pena, muna mo fakaata faopoopo mo nisi mea pela se tonu.
  • Nisi websites e toe ave ne ia koe ki se sua kau e panaki mo togiga o mea (pela mo te WebPay). Fakamautinoa me i sites konei puipuigina koi tuai o fai tau ‘togi.
  • Ata puipui kae masaua tau password ne fili ne koe mo fakapatonuga faopoopo ki sevesi e fakaaoga i nisi websites, pela mo te fakapatonu kit e Visa.
  • Kafai e fai sau ‘togiga ki se tino tokotasi, sa avegina au sene tonu loa ki tena akauni i te faletupe kae fakaaoga se site e puipuigina te ‘togiga pela mo te PayPal, kola sene e ave i loto i akauni electronic e lua.
  • Log out mo te site i taimi katoa mai sites kola ne logged ei koe ki loto io me fakamau ei ou fakamatalaga totino. Kafai fua e pono ne koe browser e se lava ke fakamautinoa i au mea totino e se lavea ne sua tino.
  • Tausi lisiti o au togitogiga o au maloologa mo faigamalaga ne fakatonu online.
  • Aasi fakalei au credit card mo fakamatalaga o au sene i faletupe mana oti au mea ne fakatonu katoa ke fakamautinoa me sao te aofaki ne ‘togi, kae seai foki ne mea fakaloiloi na ‘tupu i te faiga o mea ne fakatonu.
  • Koi tuai o faka’paa fakamatalaga o po masina o tau malaga i luga i social networking io me ko sites sala tino, fakamautinoa me ko sao au fakatokaga au mea’funa e tokagamalie.
  • Fakamautinoa me galue faka’lei kae ko oti ne fakafou au antivirus/antispyware software mo fairewall mai mua koe online.

Onoono foki